معرفت نفس

شناخت نفس در اولین مرحله لازم است؛ زیرا کلید سعادت دو جهان می­باشد. و شناخت نفس، تقویت می­نماید شناخت آفریدگار را؛ چنانچه حضرت رسول اکرم (ص) فرمود: «مَن عَرَفَ نَفسَه فَقَد عَرَفَ رَبَه» (هر که نفس خود را شناخت، پس به تحقیق خدا را شناخت) و شناخت نفس، موجب می­شود که بشر اشتیاق به تحصیل کمالات و تهذیب اخلاق پیدا کند . ِالّا با سایر حیوانات تفاوتی ندارد؛ زیرا آن­ها از خودشناسی، فقط این را می­دانند که موجودی می­باشند دارای سر و صورت و دست و پا و چشم و گوش و غیره، یا هر وقت طعام خورند رفع اَلَم گرسنگی­شان می­شود و هر زمان فضولات طعام­شان خارج شود، دوباره اندرون­شان خالی می­شود و گرسنه می­گردند و هکذا؛ پس یگانه فرقی که انسان با حیوان دارد همان تحصیل خودشناسی است و لذا خداوند متعال درباره هیچ موجودی از موجودات نفرمود آنچه را که درباره انسان فرمود و آن فرموده این است: «وَ لَقَد کَرَّمنا بَنی آدَم» (هر آینه به تحقیق گرامی داشتیم پسران آدم را). و یا در مقام تعریف انسان می­فرماید: «فَتَبارک الله اَحسَنُ الخالقینَ» (پس بزرگ است خدایی که بهترین آفرینندگان است).

و فقط بین جمع موجودات این خلعت را به قامت انسان پوشانید و مُتَوَّج به تاج «و فضلناهم علی کثیر ممن خلقنا تفضیلا» (و آن­ها را بر بسیاری از موجودات که خلق کرده­ایم، برتری بخشیدیم.) گردانید.

نفس انسانی دارای هفت اسم می­باشد:

1-    طبع                        2- نفس                   3- قلب                              4-روح 

5- سِرّ                          6- خفی                   7- اَخفی

و هر کدام از این اسامی، معانی مخصوصی را دارا می­باشد بر حسب مرتبه و مقام نفس؛ لکن تماما در حقیقیت یک چیزند و آن چیزی است که به سبب آن ادراک معقولات می­نماید. و بدن برای روح حکم مَرکَب را دارد تا مادامی که روح تعلقش به بدن است می­تواند برای خود کسب حقایق و معارف نماید و تقرب به حق پیدا کند و برای روح در مملکت بدن قوه­ای است که آن را قوه عاقله می­نامند و حکم پادشاه را دارد در مملکت بدن.